Data Exfiltration یا نشت داده‌ها چیست ؟

Data Exfiltration چیست ؟

Data Exfiltration (استخراج یا نشت داده‌ها) به فرایند غیرمجاز دسترسی و انتقال اطلاعات حساس از یک سیستم یا شبکه به مقصدی ناخواسته گفته می‌شود. این فرایند معمولاً توسط مهاجمان سایبری یا کارکنان داخلی که قصد سرقت یا نشت اطلاعات دارند، انجام می‌شود. داده‌های استخراج‌شده می‌توانند شامل اطلاعات شخصی، محرمانه، تجاری یا حتی دولتی باشند.

راه‌های متداول برای انجام این حملات شامل استفاده از بدافزار، ایمیل‌های فیشینگ، ابزارهای USB، یا حتی شبکه‌های رمزگذاری شده برای مخفی کردن انتقال اطلاعات است. هدف از این حملات معمولاً دسترسی به داده‌های باارزش برای فروش، سوءاستفاده، یا خرابکاری است.

خطرات Data Exfiltration در سازمان ها

Data Exfiltration یا نشت داده‌ها یکی از جدی‌ترین تهدیدات امنیت سایبری برای سازمان‌هاست و می‌تواند خطرات گسترده‌ای به همراه داشته باشد. این خطرات می‌تواند تأثیرات مالی، قانونی، عملیاتی و حتی اعتباری داشته باشد. در اینجا به مهم‌ترین خطرات ناشی از نشت داده‌ها در سازمان‌ها اشاره می‌کنیم:

1. خسارت مالی

• هزینه‌های مستقیم: جبران خسارات مالی ناشی از سرقت اطلاعات یا انجام حملات سایبری.
• جریمه‌های قانونی و مقرراتی: سازمان‌ها ممکن است به دلیل نقض مقررات مربوط به حفاظت از داده‌ها مانند GDPR در اروپا یا HIPAA در آمریکا جریمه شوند.
• افت ارزش سهام: نشت داده‌ها می‌تواند باعث افت قیمت سهام سازمان‌ها به دلیل از دست دادن اعتماد سرمایه‌گذاران شود.

2. از دست رفتن اطلاعات حساس

• سرقت اطلاعات محرمانه: اطلاعات مالی، اطلاعات شخصی کارکنان و مشتریان، یا اسرار تجاری و فناوری‌های اختصاصی می‌تواند به دست رقبا یا مجرمان سایبری بیافتد.
• افشای مالکیت فکری: اگر اسرار فناوری و مالکیت فکری یک سازمان به بیرون درز کند، رقبا می‌توانند از این اطلاعات سوءاستفاده کنند و سازمان را از مزیت رقابتی خود محروم کنند.

3. آسیب به اعتبار و برند

• از دست رفتن اعتماد مشتریان: نشت اطلاعات مشتریان می‌تواند به از دست رفتن اعتماد آن‌ها نسبت به سازمان منجر شود و مشتریان فعلی یا بالقوه از همکاری با سازمان اجتناب کنند.
• رسانه‌ای شدن ماجرا: نشت داده‌ها ممکن است توسط رسانه‌ها گزارش شود و تأثیر منفی بر شهرت سازمان بگذارد.

4. مشکلات قانونی و مسئولیت حقوقی

• شکایت‌های حقوقی: مشتریان، شرکای تجاری، یا کارمندان ممکن است به دلیل نشت داده‌ها از سازمان شکایت کنند.
• نقض قوانین حفاظت از داده‌ها: بسیاری از کشورها قوانین سخت‌گیرانه‌ای در مورد حفاظت از داده‌ها دارند و نشت اطلاعات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین و مشکلات قانونی شود.

5. از دست رفتن مزیت رقابتی

• سرقت اسرار تجاری: نشت اطلاعات حساس و محرمانه درباره فرآیندها، استراتژی‌ها، محصولات یا فناوری‌ها می‌تواند به از دست رفتن مزیت رقابتی منجر شود.
• نفوذ رقبا: رقبا ممکن است از اطلاعات به سرقت رفته برای بهبود محصولات خود یا رقابت مستقیم با سازمان استفاده کنند.

6. توقف یا اختلال در عملیات

• تأثیر بر فرآیندهای تجاری: نشت داده‌ها می‌تواند منجر به اختلال در فرآیندهای تجاری شود، به‌خصوص اگر داده‌های حساس مربوط به زنجیره تأمین یا سیستم‌های مالی به بیرون درز کند.
• حملات سایبری بعدی: نشت اطلاعات می‌تواند مهاجمان را قادر سازد تا حملات بیشتری علیه سیستم‌ها و شبکه‌های سازمان انجام دهند و باعث توقف فعالیت‌ها یا تخریب بیشتر شوند.

7. سوءاستفاده از اطلاعات شخصی

• سرقت هویت: اطلاعات شخصی کارکنان یا مشتریان می‌تواند برای سرقت هویت و سوءاستفاده‌های مالی به کار گرفته شود.
• فشار و باج‌خواهی: اطلاعات حساس ممکن است برای باج‌خواهی از سازمان یا افراد مورد استفاده قرار گیرد.

8. خطرات داخلی (Insider Threats)

• نشت عمدی یا غیرعمدی اطلاعات: کارکنان داخلی یا شرکای تجاری که به داده‌های حساس دسترسی دارند، ممکن است عمداً یا سهواً اطلاعات را به بیرون منتقل کنند. این تهدیدات از سمت کارکنان می‌تواند خطرناک‌تر از تهدیدات خارجی باشد.

9. از بین رفتن اعتماد به سیستم‌های امنیتی

• افت کیفیت سیستم‌های امنیتی: اگر یک سازمان نتواند نشت داده‌ها را کنترل کند، اعتماد داخلی و خارجی به سیستم‌های امنیتی سازمان از بین خواهد رفت.
• مشکلات در جذب نیروهای ماهر: نشت داده‌ها ممکن است باعث شود نیروهای ماهر یا شرکت‌های فناوری از همکاری با سازمان اجتناب کنند.

10. هزینه‌های بازیابی و مدیریت بحران

• برنامه‌های بازیابی داده و سیستم‌ها: هزینه‌های مربوط به بازیابی اطلاعات، پاکسازی سیستم‌ها و بازگرداندن عملیات به وضعیت عادی می‌تواند بسیار بالا باشد.
• هزینه‌های تحقیقات: سازمان‌ها ممکن است مجبور شوند تیم‌های تخصصی را برای بررسی و کشف عوامل نشت داده‌ها و اعمال اقدامات اصلاحی استخدام کنند.

تکنیک های هکرها برای Data Exfiltration در سازمان

هکرها از تکنیک‌های متنوع و پیشرفته‌ای برای Data Exfiltration (نشت داده‌ها) در سازمان‌ها استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها به منظور پنهان‌سازی فعالیت‌هایشان و ارسال داده‌ها به مقصد مورد نظر بدون شناسایی توسط سیستم‌های امنیتی طراحی شده‌اند. در اینجا به برخی از تکنیک‌های رایج هکرها برای استخراج داده‌ها از سازمان‌ها اشاره می‌کنیم:

1. استفاده از پروتکل‌های رایج

هکرها اغلب از پروتکل‌های رایج شبکه مانند HTTP/HTTPS، FTP یا DNS برای ارسال داده‌ها استفاده می‌کنند، زیرا این پروتکل‌ها در بیشتر سازمان‌ها مجاز هستند و به‌راحتی مورد بررسی دقیق قرار نمی‌گیرند.

• HTTP/HTTPS Tunneling: انتقال داده‌ها از طریق ترافیک وب رمزگذاری‌شده (HTTPS) به دلیل رمزنگاری و استفاده رایج، یکی از روش‌های مورد علاقه هکرها است.
• DNS Tunneling: استفاده از درخواست‌های DNS برای جاسازی داده‌ها در رکوردهای DNS و ارسال آن‌ها به سرورهای کنترل‌شده توسط مهاجم.

2. استفاده از ایمیل و پیوست‌ها

هکرها می‌توانند با استفاده از ایمیل و ارسال پیوست‌ها، داده‌های حساس را از سیستم‌ها خارج کنند.

• ایمیل‌های فیشینگ معکوس: هکرها می‌توانند از طریق ایمیل‌های به ظاهر قانونی، داده‌ها را از کاربر درخواست کنند یا بدافزارهایی را به سیستم تزریق کنند که اطلاعات را از طریق ایمیل ارسال می‌کنند.
• پیوست‌های رمزگذاری‌شده: استفاده از فایل‌های پیوست رمزگذاری‌شده یا فشرده‌شده برای جلوگیری از شناسایی توسط ابزارهای امنیتی و DLP.

3. استفاده از ابزارهای جانبی (USB/External Drives)

دستگاه‌های USB یا درایوهای خارجی یکی از راه‌های ساده اما مؤثر برای خارج کردن اطلاعات از سازمان است.

• بدافزارهای USB: هکرها می‌توانند از بدافزارهای مخصوص USB برای نشت داده‌ها استفاده کنند که هنگام اتصال دستگاه، داده‌ها را کپی و به سرورهای خارجی ارسال می‌کند.
• کارکنان ناراضی یا نفوذی: کارکنان داخلی ممکن است به‌راحتی از دستگاه‌های جانبی برای خروج اطلاعات استفاده کنند.

4. استفاده از ابزارهای مدیریت از راه دور (Remote Access Tools – RAT)

RATها به هکرها اجازه می‌دهند از راه دور به سیستم‌ها دسترسی پیدا کنند و داده‌های حساس را استخراج کنند.

• RATهای سفارشی: بدافزارهایی که به صورت سفارشی توسط هکرها طراحی می‌شوند تا بدون شناسایی، داده‌ها را به سرورهای خارجی ارسال کنند.
• کنترل از طریق Command & Control (C2) Servers: ارتباط بین RAT و سرورهای C2 به‌منظور دریافت دستورالعمل‌های حمله و ارسال اطلاعات.

5. بدافزارهای مبتنی بر حافظه (Fileless Malware)

در این روش، هکرها از بدافزارهای بدون فایل که فقط در حافظه سیستم فعالیت می‌کنند استفاده می‌کنند تا از شناسایی توسط سیستم‌های امنیتی مبتنی بر فایل جلوگیری کنند.

• استفاده از اسکریپت‌های PowerShell: اجرای اسکریپت‌های مخرب از طریق PowerShell برای انتقال داده‌ها به سرورهای خارجی.

6. تکنیک‌های Steganography (پنهان‌نگاری)

پنهان‌نگاری یکی از تکنیک‌های پیچیده‌تر است که در آن هکرها داده‌ها را در فایل‌های تصویری، صوتی یا ویدیویی جاسازی می‌کنند و سپس آن‌ها را از طریق کانال‌های مجاز ارسال می‌کنند.

• پنهان کردن داده‌ها در تصاویر یا فایل‌های چندرسانه‌ای: ارسال فایل‌هایی که به ظاهر بی‌خطر هستند اما حاوی اطلاعات مخفی‌شده در داخل آن‌ها هستند.

7. پراکسی و شبکه‌های VPN

هکرها می‌توانند از پراکسی‌ها و شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) استفاده کنند تا ترافیک خود را رمزنگاری و مقصد نهایی داده‌های استخراج‌شده را پنهان کنند.

• VPNهای شخصی یا ناشناس: استفاده از VPN برای مخفی‌کردن آدرس IP و مکان جغرافیایی هکرها.

8. استفاده از سرویس‌های ابری (Cloud Services)

هکرها می‌توانند از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری مانند Dropbox، Google Drive، یا OneDrive برای انتقال داده‌های سرقت‌شده استفاده کنند.

• بارگذاری فایل‌ها در فضای ابری: ارسال داده‌ها به حساب‌های ابری کنترل‌شده توسط هکرها و سپس دانلود آن‌ها از هر مکان دیگری.
• سوءاستفاده از حساب‌های کاربری ابری: دسترسی به حساب‌های ابری مجاز و استفاده از آن‌ها برای انتقال داده‌ها بدون شناسایی.

9. استفاده از پروتکل‌های کم‌اهمیت (Low-Bandwidth Protocols)

برخی از هکرها از پروتکل‌های کم‌اهمیت و کمتر دیده‌شده مانند ICMP یا VoIP برای انتقال داده‌ها استفاده می‌کنند. این پروتکل‌ها به دلیل مصرف کم پهنای باند و نظارت کمتر ممکن است مورد توجه سیستم‌های امنیتی قرار نگیرند.

• استفاده از ICMP Tunneling: ارسال داده‌ها از طریق بسته‌های ICMP (پروتکل کنترل پیام اینترنتی)، که معمولاً برای ارسال پیام‌های تشخیصی مانند پینگ استفاده می‌شود.
• استفاده از پروتکل‌های صوتی و تصویری: ارسال داده‌های مخفی‌شده از طریق پروتکل‌های صوتی و تصویری.

10. حملات اجتماعی (Social Engineering)

هکرها می‌توانند با استفاده از مهندسی اجتماعی، کاربران داخلی را متقاعد کنند که اطلاعات حساس را به‌صورت مستقیم به آن‌ها ارائه دهند.

• فیشینگ و اسپیرفیشینگ: حملات ایمیلی که به صورت هدفمند برای دریافت اطلاعات حساس از کارمندان یا مدیران سازمان طراحی می‌شوند.
• تلفن‌زنی یا تماس‌های تقلبی: برقراری تماس تلفنی با کارکنان و جعل هویت به‌منظور فریب و دریافت اطلاعات.

11. حملات مبتنی بر نرم‌افزارهای شخص ثالث (Third-Party Software)

هکرها می‌توانند از نرم‌افزارهای شخص ثالث که به سیستم‌های داخلی سازمان دسترسی دارند برای استخراج داده‌ها استفاده کنند.

• آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم‌افزارهای شخص ثالث: هکرها از این آسیب‌پذیری‌ها برای ورود به شبکه و سرقت داده‌ها استفاده می‌کنند.
• استفاده از APIهای نرم‌افزارهای ابری یا خارجی: سوءاستفاده از APIها برای دسترسی غیرمجاز به داده‌های ذخیره‌شده.

12. استفاده از پهپادها یا دستگاه‌های فیزیکی

در برخی موارد، هکرها از پهپادها یا سایر دستگاه‌های الکترونیکی فیزیکی برای جمع‌آوری داده‌ها و انتقال آن‌ها استفاده می‌کنند.

• جاسوسی فیزیکی: استفاده از دستگاه‌های فیزیکی برای دسترسی به شبکه‌های Wi-Fi سازمان و استخراج داده‌ها.

روش های جلوگیری از Data Exfiltration در سازمان ها

برای جلوگیری از Data Exfiltration (نشت داده‌ها) در سازمان‌ها، مجموعه‌ای از استراتژی‌ها و ابزارهای امنیتی باید پیاده‌سازی شود. در اینجا چندین روش مؤثر برای محافظت در برابر نشت داده‌ها آورده شده است:

1. رمزنگاری داده‌ها

• داده‌های در حال انتقال (Data in Transit): استفاده از پروتکل‌های امن مانند TLS/SSL یا IPsec برای رمزنگاری داده‌ها در زمان انتقال از طریق شبکه.
• داده‌های در حال استراحت (Data at Rest): رمزنگاری داده‌های حساس که در دستگاه‌ها، سرورها یا پایگاه‌های داده ذخیره شده‌اند.

2. کنترل دسترسی (Access Control)

• مدیریت هویت و دسترسی (IAM): استفاده از سیستم‌های مدیریت هویت برای اطمینان از این که تنها کاربران مجاز به داده‌های حساس دسترسی دارند.
• اصل کمترین دسترسی (Least Privilege Principle): اعطای حداقل سطح دسترسی ممکن به افراد برای انجام وظایفشان.

3. سیستم‌های پیشگیری از نشت داده (Data Loss Prevention – DLP)

• نظارت بر داده‌های خروجی: ابزارهای DLP می‌توانند تمام ترافیک خروجی شبکه را نظارت کنند و در صورت شناسایی تلاش‌های مشکوک برای انتقال داده‌های حساس، آن‌ها را مسدود یا گزارش کنند.
• اعمال سیاست‌های امنیتی: تنظیم سیاست‌هایی که مشخص می‌کند چه نوع داده‌هایی می‌توانند از شبکه خارج شوند و کدام یک باید مسدود شوند.

4. نظارت بر شبکه و تحلیل ترافیک (Network Monitoring and Traffic Analysis)

• تشخیص تهدیدات پیشرفته (Advanced Threat Detection): استفاده از سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS/IPS) و تحلیل ترافیک شبکه (NTA) برای شناسایی و جلوگیری از فعالیت‌های غیرمجاز.
• مانیتورینگ فعالیت کاربران: نظارت بر فعالیت کاربران برای تشخیص رفتارهای غیرعادی که ممکن است نشان‌دهنده تلاش برای نشت داده‌ها باشد.

5. احراز هویت چندعاملی (Multi-Factor Authentication – MFA)

• استفاده از روش‌های احراز هویت چندمرحله‌ای برای اطمینان از این که فقط کاربران مجاز به داده‌های حساس دسترسی دارند.

6. تفکیک شبکه (Network Segmentation)

• جداسازی بخش‌های مختلف شبکه برای کاهش دسترسی به داده‌های حساس. این کار کمک می‌کند تا در صورت نفوذ، مهاجمان به‌راحتی نتوانند به داده‌های حساس دسترسی پیدا کنند.

7. آموزش امنیتی به کارکنان

• آموزش کاربران درباره تهدیدات امنیتی مانند حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی و همچنین اهمیت حفظ داده‌های حساس. کارکنان اغلب هدف اصلی برای استخراج داده‌ها هستند.

8. سیستم‌های مدیریت رویدادهای امنیتی (SIEM)

• استفاده از سیستم‌های مدیریت رویدادهای امنیتی برای جمع‌آوری، نظارت و تحلیل لاگ‌های مربوط به فعالیت‌های شبکه و سیستم‌ها. این سیستم‌ها به شناسایی تهدیدات و رفتارهای مشکوک کمک می‌کنند.

9. محافظت از دستگاه‌های جانبی (Peripheral Device Control)

• محدود کردن استفاده از دستگاه‌های USB، هارد اکسترنال، و سایر دستگاه‌های جانبی که ممکن است برای سرقت داده‌ها استفاده شوند.

10. بازیابی از نشت داده‌ها (Incident Response Plan)

• تهیه و تست یک برنامه واکنش به حوادث امنیتی برای برخورد با تلاش‌های موفق نشت داده. این برنامه باید شامل فرایند شناسایی، واکنش سریع، و اطلاع‌رسانی به مقامات مربوطه باشد.

11. فایروال‌ها و پروکسی‌ها

• استفاده از فایروال‌های پیشرفته و پروکسی سرورها برای کنترل و نظارت بر ترافیک ورودی و خروجی شبکه.

12. پالیسی‌های امنیتی داخلی (Internal Security Policies)

• تدوین و اجرای سیاست‌های امنیتی قوی که نحوه مدیریت و حفاظت از اطلاعات حساس را تعریف می‌کند. این شامل محدود کردن انتقال داده‌ها از طریق ایمیل یا سرویس‌های ابری شخصی است.

اجرای این اقدامات به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از نشت داده‌ها جلوگیری کنند و اطلاعات حساس خود را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی محافظت نمایند.